“Gạo tháng giêng, tiền tháng chạp...”. Đó là câu nói cửa miệng trong dân gian có từ xa xưa. Quả vậy, tháng Chạp biết bao nhiêu việc phải cần đến tiền, nào là tiền lo chạp mã, tiền “phải không” vì đây là tháng của mùa cưới xin. Đặc biệt, tháng chạp là tháng lo cho cái Tết Nguyên đán với biết bao khoản tiền: Cúng tất niên, đón giao thừa, rồi thực phẩm trong ngày Tết, những khoản tiền may sắm quần áo mới cho con rồi đủ thứ “bà dằn” cần sắm sửa. Ngày hết, tết đến, gia chủ nào còn thiếu nợ hàng quán hoặc người quen thì phải lo chạy đôn chạy đáo để trả, chứ người ta thường kỵ việc nợ nần để qua sang năm mới...

Lan man chuyện “tiền tháng chạp, gạo tháng giêng...”, tôi hỏi mấy cụ cao niên ở một làng chài thì được các cụ cho biết: Tháng chạp đủ thứ khoản phải cần đến tiền, trong khi ngày xưa đối với ngư dân, khoảng tháng tám âm lịch là bà con “đút chèo vào bụi”, nghĩa là bước vào mùa mưa gió là ngư dân không ra biển, ra sông đánh bắt cá nữa, do vậy, đã túng tiền lại càng túng thêm quẫn. Đối với nhà nông, hàng năm đến tháng mười âm lịch là đã gặt lúa vụ hai, lúc đến gần Tết thì lúa gạo trong bồ đã ngót nên khi cần tiền muốn bán mấy ang lúa trong tháng Chạp cũng khó khăn, huống hồ đến thời điểm ra tháng giêng thì lúa gạo đâu còn dồi dào... Lại nữa, đối với những người làm nghề buôn bán, đến tháng chạp phải dồn tiền mặt mua hàng nên đồng tiền cũng khan hiếm không khác chi ngư dân, nông dân là bao... Từ những lý do nêu trên mà mới có câu “Gạo tháng giêng, tiền tháng chạp...”.

Cũng từ thực tế nầy mà có không ít người lợi dụng tháng Chạp để cho những hộ nghèo vay tiền lấy lãi cao, hoặc bán “chịu” hàng hóa tết rồi tính lãi suất “cắt cổ”. Rồi cũng có những người lợi dụng những hộ thiếu tiền mặt trong tháng Chạp mà ép mua rẻ những tài sản, vật dụng giá trị của họ, thậm chí mua cả đất đai, vườn tược trong tháng chạp khan hiếm tiền...

Năm hết, tết đến, tản mạn đôi điều về “Gạo tháng giềng, tiền tháng chạp...” để chúng ta cùng suy ngẫm và qua đây cũng mong rằng, mọi nhà mọi người hãy chi tiêu có kế hoạch trong cả năm, chứ đừng “vung tay quá trán”, tiêu pha xa xỉ trong dịp tháng Chạp cận Tết để ra giêng mang nợ nần chồng chất. 

Như chúng tôi – những viên chức nhà nước, tháng chạp nầy được nhà nước chi cho hai tháng lương có phần “dễ thở”, nhưng nếu “tiêu sạch” số tiền nầy thì ra giêng e rằng sẽ cháy túi không chừng và khi ấy không phải là “Gạo tháng giêng, tiền tháng Chạp...” mà trở thành “Gạo tháng Chạp, tiền tháng giêng...”

Tác giả: Văn Phin