Khu tháp Chăm Khương Mỹ. Ảnh: I.T
Sau khi xem xét Báo cáo 103 ngày 14/5/2024 của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh về tình hình triển khai xây dựng dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi khu di tích tháp Chăm Khương Mỹ, UBND tỉnh giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với các Sở TT-TT, VH-TT&DL và các ngành, đơn vị liên quan nghiên cứu, xem xét nội dung báo cáo, đề xuất, kiến nghị của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh tại văn bản nêu trên. Sau đó tổng hợp, báo cáo, đề xuất UBND tỉnh xem xét, chỉ đạo, xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, cho ý kiến để triển khai thực hiện.
Dự án tu bổ không thể tái hiện hoa văn trên tháp Chăm Khương Mỹ. Ảnh: I.T
Các sở ngành, đơn vị liên quan có trách nhiệm phối hợp, trao đổi, cung cấp thông tin liên quan, đề xuất UBND tỉnh chỉ đạo, xử lý theo thẩm quyền đối với các đề xuất, kiến nghị của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh.
Báo cáo 103 ngày 14/5/2024 của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh cho biết, ban được UBND tỉnh giao nhiệm vụ chủ đầu tư thực hiện 2 dự án: Bảo tồn, tu bổ tháp chăm Khương Mỹ (Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Bắc, tháp Giữa thuộc khu di tích tháp Chăm Khương Mỹ, hạng mục: phần thân tháp và cửa hướng Đông) và Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Nam thuộc khu di tích tháp Chăm Khương Mỹ hạng mục phân thân tháp và cửa hướng Đông).
Đến nay, dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Bắc, tháp Giữa đã hoàn thành bàn giao, đang thực hiện công tác quyết toán. Dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Nam đã thực hiện xong công tác phê duyệt thiết kế dự toán.
Tuy nhiên, dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Bắc, tháp Giữa thuộc khu di tích tháp Chăm Khương Mỹ, hạng mục: phần thân tháp và cửa hướng Đông sau thời gian hoàn thành trên bề mặt tháp lại xuất hiện hiện tượng nổi muối và mủn bề mặt gạch sau tu bổ.
Viện Khoa học công nghệ xây dựng - Bộ Xây dựng đã tiến hành khảo sát và lấy mẫu phân tích tháp Khương Mỹ. Đồng thời kiểm tra hồ sơ, tài liệu đã nghiên cứu, khảo sát trước đây và hiện nay về các tháp khác có hiện tượng nổi muối và mủn bề mặt gạch giống tháp Khương Mỹ trên địa bàn miền Trung, Tây Nguyên (tháp Podam, tháp Po Sah Inu - Bình Thuận; tháp Po Nagar - Khánh Hòa; tháp Nhạn - Phú Yên; tháp Cánh Tiên, tháp Đôi - Bình Định; nhóm tháp H Mỹ Sơn - Quảng Nam) để tìm nguyên nhân.
Sau thời gian tìm hiểu, phân tích, tính toán, so sánh, Viện Khoa học công nghệ xây dựng đã có báo cáo nguyên nhân xuất hiện các hiện tượng trên ở các tháp là do cơ chế ăn mòn hóa học.
Hiện tượng này xuất hiện ở tháp Khương Mỹ xảy ra sớm hơn và thấy rõ hơn do ở gần biển hơn và ảnh hưởng bởi mực nước ngầm kênh thủy lợi của hồ Phú Ninh chạy gần tháp.
Từ đó, Viện Khoa học công nghệ xây dựng đề xuất giải pháp khắc phục, cụ thể: Tăng thời gian bảo hành công trình, định kỳ vệ sinh để loại bỏ muối bám trên bề mặt và rêu bám, thay thế các viên gạch ở vùng tiếp giáp giữa 2 khối xây cũ - mới bị mủn bằng các viên gạch được nung cường độ lớn hơn.
Tuy vậy, các giải pháp trên cũng chỉ là giải pháp tạm thời, chỉ làm giam tốc độ nổi muối và mủn bề mặt gạch sau tu bổ. Hiện tượng nổi muối và mủn bề mặt gạch sau tu bổ các tháp là hiện tượng khách quan và gần như không thể khắc phục nếu vẫn sử dụng giải pháp gia cường khối xây bằng gạch phục chế.
Đồng thời, Ban Quản lý dự án dầu tư tỉnh đã có văn bản đề nghị Trung tâm kỹ thuật công nghệ bảo tồn di tích; Viện bảo tồn di tích - Bộ VH-TT&DL khẩn trương lập quy trình bảo trì, bảo quản cho dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Bắc, tháp Giữa, hạng mục: phần thân tháp và cửa hướng Đông; dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Nam, hạng mục: phần thân tháp và cửa hướng Đông.
Ban Quản lý dự án đầu tư tỉnh đã có văn bản đề nghị Công ty TNHH MTV Thiết kế và xây dựng Mỹ Gia khẩn trương rà soát, khảo sát, đánh giá kỹ lại hiện trạng công trình và nghiên cứu các giải pháp can thiệp tu bổ thích hợp để đề xuất bổ sung các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dự án, khắc phục tình trạng sớm xảy ra các hiện tượng nổi muối và mủn gạch như đã xảy ra tại tháp Bắc và tháp Giữa, nhất là giải pháp bảo quản sau khi tu bổ.
Ban Quản lý dự án đầu tư tỉnh kiến nghị UBND tỉnh cho phép tạm dừng việc triển khai thực hiện dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Nam, hạng mục: phần thân tháp và cửa hướng Đông.
Đồng thời giao cho các cơ quan chuyên môn nghiên cứu, đề xuất thêm các giải pháp khắc phục cơ bản hiện tượng nổi muối, mủn bề mặt gạch. Sau khi có kết quả khoa học chính xác sẽ tiếp tục tổ chức tiến hành tu bổ tại công trường.
Tuy nhiên, tháp có nguy cơ sụp đồ rất cao cho nên việc nghiên cứu phải trong thời gian nhất định.
T.T. THƯ