Vì sao ở các chợ miền núi hay chợ ở phố thị, người đi chợ không chắp tay phía sau khi mua hàng? Hoàng Thế Nhiệm đã quan sát, phát hiện và ghi lại chính xác khoảnh khắc này, phản ánh một phần đời sống văn hóa bình dị, thân thuộc mà ít người nhận ra nếu không quan sát kỹ. Đó chính là phong cách nhiếp ảnh Hoàng Thế Nhiệm luôn theo đuổi: quan sát thật sâu, phát hiện chi tiết độc đáo để kể những câu chuyện đời sống đầy ý nghĩa.

Ảnh phong cảnh, chỉ đẹp thôi chưa đủ!

Từ hơn 30 năm trước, giới nhiếp ảnh đã ưu ái dành cho Hoàng Thế Nhiệm danh xưng “vua phong cảnh”. Bây giờ, ông vẫn là tay máy dẫn đầu về chụp phong cảnh trong việc cập nhật xu hướng, nghiên cứu chuyên sâu về kỹ thuật, liên tục đến các nước trên thế giới để học hỏi và sáng tác.

Hành trình nhiếp ảnh của Hoàng Thế Nhiệm không bắt đầu từ những khóa học bài bản hay trường lớp nghệ thuật danh tiếng. Thay vào đó, ông khởi đầu như một người yêu thích những khung hình, theo chân đội tàu Viễn Dương rong ruổi khắp vùng biển Đông Nam Á và cả Hồng Kông, Nhật Bản.

Những chuyến đi dài ngày đó không chỉ mở rộng tầm nhìn mà còn tạo nền tảng giúp ông khám phá, tìm hiểu sâu hơn về cuộc sống và con người ở những nơi xa xôi. Những trải nghiệm đời sống phong phú đó đã gieo vào tâm hồn ông ý niệm về việc chụp ảnh không chỉ để lưu giữ cái đẹp. Quan trọng hơn, kể được những câu chuyện ẩn sau mỗi khung hình.

Quan niệm nghệ thuật của Hoàng Thế Nhiệm rất rõ ràng: “Ảnh phong cảnh, chỉ đẹp thôi là chưa đủ. Chụp phong cảnh không đơn thuần là ghi lại một cảnh đẹp, mà phải thể hiện được hơi thở cuộc sống, tâm tư của con người trong từng khoảnh khắc”.

Đây cũng chính là triết lý nhiếp ảnh xuyên suốt hành trình nghệ thuật của ông. Các tác phẩm của Hoàng Thế Nhiệm luôn có chiều sâu, chứa đựng thông điệp rõ ràng về văn hóa, lối sống và nét đẹp của con người Việt Nam hòa quyện với thiên nhiên hùng vĩ.

Hoàng Thế Nhiệm bộc bạch, khoảng cách giữa nhiếp ảnh Việt Nam và thế giới vẫn còn khá xa. Theo ông, đa số nhiếp ảnh gia Việt Nam chỉ mới đạt được các giải thưởng bán chuyên, trong khi giải thưởng lớn dành cho giới chuyên nghiệp trên quốc tế vẫn còn xa vời.

Sau những cuộc triển lãm quốc tế, phong cách sáng tác của ông ngày càng hướng sâu hơn vào yếu tố nhân văn, phản ánh cuộc sống qua những câu chuyện chân thực, mang tính toàn cầu nhưng vẫn giữ được hơi thở Việt Nam rất riêng biệt.

Khiến người xem phải dừng lại, suy ngẫm

Hoàng Thế Nhiệm trở thành một minh chứng sống động trong việc thay đổi và tạo thành quả sáng tác ảnh phong cảnh. Ông khiến người xem phải dừng lại lâu hơn, ngắm kỹ hơn mỗi bức ảnh, để rồi nhận ra vẻ đẹp của cuộc sống được khắc họa một cách tinh tế, đầy tính nhân văn qua mỗi khung hình. Ông không chỉ là người chụp ảnh, mà là người kể chuyện bằng ánh sáng, là nghệ sĩ thấu hiểu sâu sắc rằng mỗi cảnh sắc đều mang hơi thở, tâm hồn của cuộc sống.

Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là bức ảnh đen trắng chụp tại cánh đồng điện gió Bạc Liêu, được làm poster chính thức trong triển lãm ảnh đương đại mang chủ đề “Machine is Nature” (máy móc là tự nhiên) năm 2019 do The factory temporary art center tổ chức.

Trong ảnh, tiền cảnh là một gốc cây đước lớn đã chết khô, hậu cảnh là những cây điện gió trắng toát, sừng sững. Bức ảnh này gợi lên suy ngẫm về cái giá phải trả cho sự phát triển kinh tế: khi những hàng cây điện gió mọc lên, tiện nghi cuộc sống được cải thiện nhưng ngược lại rừng đước mất đi, tôm cá ít đi. Thông qua tác phẩm, ông đặt ra câu hỏi về sự đối chọi giữa phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên, một vấn đề mà mỗi người xem có thể tự suy ngẫm và tìm ra câu trả lời cho riêng mình.​

Hoàng Thế Nhiệm cũng chia sẻ rằng, trước đây, những bức ảnh phong cảnh của ông chỉ dừng lại ở mức “rất đẹp” và mang tính ghi nhận và tư liệu. Tuy nhiên, sau những chuyến đi triển lãm ở nước ngoài và tiếp xúc với giới nhiếp ảnh chuyên nghiệp, ông nhận ra rằng ảnh nghệ thuật đương đại cần phải có tư duy cá nhân riêng biệt và thể hiện triết lý sống của người sáng tác.

Một ví dụ khác là bức ảnh chụp tại Sa Pa vào năm 1997, hướng về bản Cát Cát. Trong ảnh, một công trình kiến trúc mới được xây dựng trên nền một biệt thự Pháp cũ bị phá hủy trong chiến tranh biên giới năm 1978. Bức ảnh không chỉ ghi lại sự thay đổi của cảnh quan mà còn phản ánh sự biến đổi của lịch sử và văn hóa địa phương. Nó khiến người xem suy ngẫm về sự phát triển và những mất mát đi kèm theo thời gian.​

Thông qua những tác phẩm như vậy, Hoàng Thế Nhiệm không chỉ giới thiệu vẻ đẹp của thiên nhiên Việt Nam mà còn đặt ra những vấn đề xã hội, môi trường và con người. Ông khuyến khích người xem suy ngẫm về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, giữa phát triển và bảo tồn, giữa quá khứ và hiện tại. Đây chính là cách ông truyền tải thông điệp vào từng tác phẩm nhiếp ảnh của mình.

Theo ông, trong thời đại kỹ thuật số, thiết bị ngày càng nhỏ gọn, thuận tiện, nhưng nhiếp ảnh thương mại lại cạnh tranh khốc liệt hơn bao giờ hết. Để tồn tại, người nhiếp ảnh phải sở hữu tay nghề cực tốt, sáng tạo và chịu khó lao động. Khi mà điều kiện sáng tác và thiết bị kỹ thuật đều xịn như nhau, khác biệt chỉ xuất hiện ở tư duy, ngôn ngữ hình ảnh và cách đặt vấn đề thông qua chủ đề được lựa chọn. Vì vậy, thời nay, nhiếp ảnh gia phải suy nghĩ rất nhiều trước khi bấm máy.

Hoàng Thế Nhiệm có phong cách hiền lành, dễ mến. Đặc biệt, ông luôn tích cực tham gia các workshop chia sẻ kỹ thuật, xu hướng sáng tác và kinh nghiệm sáng tác cho các bạn trẻ. Đó là lý do khiến giới nhiếp ảnh thường dành cho ông cái nhìn trìu mến một cách đặc biệt.